Kitabın adı:

 Xəvariclər və müasir ideoloğiyaları

Müəllif: 

Əli ibn Əbi Talib (radiyallahu anhu) deyir: Mən Peyğəmbər­in (sallallahu aleyhi və səlləm) belə dediyini eşitdim.  "Axır za­man­­da yaş­ca cavan və ağıl­dan zəif insanlar peyda olacaqdır. On­lar məx­luqatın ən yax­şısının sözü ilə danışacaq, İslamdan, oxun ov­lanmış şi­kar­dan çıxdıyı kimi çıxacaqlar. Onların imanı boğazlarından aşa­ğı keçməyəcəkdir. Belə kəslərə qarşı mübarizə aparın. Bu işi görənə Qiyamət günü mükafat vardır"[1].

Əbül-Aliya (Allah ona rəhmət etsin!) demişdir: "Mən Quranı sizin Peyğəmbərinizin e vəfatından 10 il sonra oxudum. Ona görə də Allah mənə iki xeyir bəxş etdi və bilmirəm ki, ikisindən hansı daha yaxşıdır: Allahın məni İslamın doğru yoluna yönəltməsi və yaxud Allahın məni həruri (xəvaric) etməməsi”[2].

Təkfirin əsası xaricdən gəlmiş insanlar tərəfindən, təəsübkeş cavanlar arasında təbliğ edilməklə yayılmışdır. Bu in­­san­lar sələfi dəvətindən bəhrələnməyən insanlardır. Onlar ca­van­­lar arasında parçalanma toxumlarını səpir və onları zəlalət dəs­tə­lə­ri­nə dəvət edirlər.

Məsələn, bəzi cavanlar bu ölkədən[1] Əfqanıstana gedərək orada öz­lə­ri­nə təkfir fikirlərini öyrədən insanları tapdılar. Əslində onlar (başqa ölkəyə cihad adı ilə getmək əvəzinə) öz ölkə­lə­rin­də qalmalı və insanları gözəl üslubla İslama dəvət etməli, cəmiyyətə fay­da verən işlərlə məşğul olmalıydılar. Özlərinə əziyyət verəcək insan­lar­la üzləşməməliydilər. (Lakin çox təəssüf) Xəvariclərin metodu isə müxaliflərlə üz-üzə gəlmək, fit­nə­kar­lıq etmək, çaxnaşma salmaq, rəhbərlərə açıq-aşkar narazılıq bildirmək, onların eyiblərini yaymaq və s. əməllərdir.

Onların öz rəhbərlərinə qarşı üsyan etməsi onların həbs edilməsi, əziy­yət verilməsi və qovulması ilə nəticələndi. Bəziləri bu və­ziy­­yətdə ölkəsindən qaçmış sonra alimləri, rəhbərləri və ümumiy­yət­lə müsəlmanları kafir saymaqla öz etirazlarını bildirmişlər. Onlar doğru əqidə və mənhəc məsələləri haqqında ən cahil insan­lar­dır. Bəziləri bir neçə hədis və ya müəyyən elmi məsələləri əz­bər­­ləyərək özünü müfti və ya Şeyxülislam hesab edib, özünü haqlı sayaraq bütün ümməti kafir sayır. Beləliklə, elmlə si­lah­­lanmayan bəzi gənclər də onların təsiri altına düşürlər.

Partlayışlarda iştirak edənlərin istifadə etdiyi metod bu idi. Onlar öz əməllərinin doğru olduğunu zənn edərək səhv ic­ti­had etmiş və bu ictihadlarına görə də üzürsüz sayılırlar. Çün­ki onlar alimlərdən elm almamışdılar. Ona görə hamı elm adam­ları ilə sıx əlaqədə olmalı və onlardan uzaqlaşmamalıdır. İbn Abbas (Allah ondan razı olsun!) Peyğəmbərin (ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun!) belə buyurduğunu rəvayət edir: "Bərəkət sizin böyüklərinizlə olmağınızladır”[2]. Bu hədisi İbn Hibban, əl-Xatib, əl-Qadi və Əbu Nuaym səhih isnadla rəvayət etmişlər. On­lar həmin gənclərin təkfir və ya digər məsələlərdə alim­lər­dən soruşacaqlarını bildikləri üçün bütün alimləri təkfir et­miş­lər. Hətta Şeyx Əbdül Əziz İbn Bəzz (Allah ona rəhmət etsin!) kimi alimin minhəcinin doğruluğunu, onun Məhəmməd ibn İb­rahi­min tələbəsi olub və ondan öncə yaşamış: İbn Teymiyyə, İbn əl-Qeyyim, dörd məzhəb alimləri, tabiinlər, səhabələrə qədər olan alim­lərin elmindən bəhrələndiyini bildikləri halda, onun kafir olmasını və buna görə ondan fətva qəbul edilmədiyini həmin gənc­lərə diktə etmişlər.

Bu gün dünənə necə də bənzəyir. Əlinin (radiyallahu anhu) dövründəki xəvariclər etdiklərinin doğruluğuna və bununla Allaha yaxınlaşdıqlarını düşünür, hətta buna inanırdılar. Ona gö­­rə Nəhravanda (Əlinin qoşunu ilə döyüşə girəndə) onlar belə deyər­di­lər: "Hökm yalnız Allahındır! Cənnətə gedin...gedin”. Əbu Əyyub deyir: "Mən (döyüş zamanı) xəvariclərdən bir kişinin belinə ni­zə ilə zərbə endirərək, nizəni onun belinə sancdım və dedim: "Ey Allahın düşməni, Cəhənnəmə yaxşı yol!” O isə dedi: "Han­sı­mızın ona daha erkən vasil olacağını sonra biləcəksən!”.

Bu insanlar (əvvəlki xəvariclər) zəlalətdə olmalarına bax­ma­ya­raq, onlar can verəndə də öz əməllərində əzmkar, səbrli və güc­lü imanla haqlı olduqlarını etiqad edirdilər.

Elm iddiasında olan müxtəlif insanların ətrafına toplaş­maq və altmış, yetmiş, səksən il elm öyrənən və öyrədən, müd­rik alimləri tərk etmək fitnə-fəsadın və zəlalətin yayılmasının əsas səbəblərindəndir. Bu alimlər öz müəllimlərindən dərs al­mış, onların kitablarını oxumuş və doğru mənhəci başa düşən­lər­dir. Kim bu alimlərdən elm öyrənər və onların sözünü din­lə­yər­sə Allahın izni ilə bu bəladan qurtulacaqdır.

Elmi zəif və təcrübəsi az olan insan, yaxşını pisdən ayıran təcrübəli insan ilə eyni ola bilməz. Böyük fəsadı dəf etmək üçün kiçik fəsada əməl edilir. Çox insan bu qaydanı bilmədiyi üçün aşağdakı hədisi özünə örnək götürür: "(Rəhbərdən), qəti dəlil olan sırf küfr gördükdə üsyan edə bilərsiniz”[1]. Bu hədisi oxuyandan sonra elə düşünür ki, öz düşüncəsiylə təkfir etdiyi rəhbərə qarşı üsyan edə bilər. Hələ bu işində özünü mücahid də hesab edir.

Bu, cihad anlayışı haqda səhv düşüncədir. Bəziləri elə dü­şü­nürlər ki, əlinə silah alıb istənilən kafirə qarşı döyüşməyi ba­ca­rar və etdiyi əməli də Allah yolunda cihad sayılar. Lakin bu açıq-aşkar zəlalət düşüncəsidir. Əhli Sünnə və camaat alimləri əqidə kitablarında qeyd edirlər ki, cihadı istənilən günahkar və ya yaxşı rəhbər ilə etmək lazımdır[2] və cihad yalnız rəhbərlərin əmri altında olmalıdır. Əgər rəhbər cihada çağırsa və cihad etsə sən də bu çağırışla cihada qoşul. Əgər rəhbər cihadı dayan­dır­sa, kiminsə cihada davam etməsi səhvdir və etdiyi əməl də batil sa­yı­lır. Əgər rəhbərlər cihad etməyə imkanları olduları halda, bi­lərəkdən onu dayandırsalar, buna görə günah qazanarlar. La­kin yenə də bu halda bir adam belə onlardan icazəsiz cihada baş­laya bilməz.

Yaxşı, əgər rəhbər küfr etmişdirsə bəs ona qarşı üsyan necə olmalıdır? Bu haqda Əbul Məali əl-Cuveyni[3] demişdir: "Bu, sıravi insanların işi deyil, səlahiyyət sahiblərinin işidir”[4].

Əgər hakim kafir olarsa səlahiyyətli şəxslər onu dəyişdirib baş­qası ilə əvəz edirlər. Lakin bir şərtlə ki, buna görə fitnə olmasın və qan tökülməsin. İmam Əhməd (Allah ona rəhmət etsin!) də Abbasi xəlifələri: "Quran məxluqdur!” – dedikdə onlara belə müna­sibət bəsləmişdir. Onlar insanları: "Quran məxluqdur!” – deməyə məcbur edir, İmam Əhmədə və digər alimlərə bunu dedizdirmək üçün işgəncə verirdilər. Təbii ki, bu sözü demək küfrdür və İmam Əhməd: "Quran məxluqdur!” - deyəni təkfir edirdi. Lakin bəziləri İmam Əhmədin yanına gəlib: "Biz bunlara qarşı üsyan etmək istəyirik, fitnə artıq çox böyüyüb!” – dedikdə, o buyurmuşdu: "Mən bunu sizə halal görmürəm. Fitnə zamanı qılınc işləsə qan axıdılar, yollar kəsilər, insanların namusları tapdalanar. Siz, pis rəhbərdən qurtulub, yaxşısı gələnə qədər səbr edin!”[5].

Bu, müsəlmanların rəhbərləri və sələf alimləri tərəfindən başa düşülən əsas prinsip olmuşdur. Belə ki, əgər hakim kafir olarsa yalnız ixtiyar sahibləri fitnə-fəsada yol vermədən, qan axıdılmadan, onu vəzifəsindən kənarlaşdıra bilərlər. Aşağdakı səbəblərə görə sıravi insanlar bunu edə bilməzlər.

Birinci: Ola bilər onlar təkfir etmək məsələsində səhv etsinlər.

İkinci: Əgər onlardan bəziləri üsyana qatılsa, digərləri isə qatılmasa o zaman arada ixtilaf düşəcək və fitnə olacaqdır.

Üçüncü: Onlar, səlahiyyət sahiblərindən fərqli olaraq, rəhbərin dəyişdirilməsi və ya ona qarşı üsyanın nəticəsinə əhəmiyyət vermirlər.

Kimsə deyə bilər ki, "Filan rəhbər dünyəvi qanunlarla (Qavaninul vadiyya) hökm verir, deməli o kafirdir!”.

Biz isə ona deyirik ki, artıq tanınmış böyük və müdrik  alimlər bu məsələ haqda danışmışlar. Bu məsələ Allahın hök­mün­dən başqa bir hökmlə hakimlik etmək məsələsidir”. İbn Ab­bas (radiyallahu anhu)demişdir: "Bu, İslamdan çıxaran böyük küfrdən aşağı mərtəbədə olan kiçik küfr, kiçik asilik və kiçik zülmdür”[6].

Əgər kimsə Allahın qanunlarını tərk edib dünyəvi qanunlarla hökm verirsə bizim onu kafir elan etməyimiz və İslam dinindən çıxarmağımız doğru deyildir. Əgər biz onun vəziyyətini dəqiq yoxlasaq ki, bu insan digər hökmləri Allahın hökmündən daha gözəl görür, yaxud Allahın hökmünü əsla doğru saymırsa, məhz belə halda o, şübhəsiz kafir olur.

Lakin o, nəfsi istəkləri, dünyəvi mənfəət, vəzifəsini itirəcəyindən qorxaraq, hökmünə riayət olunmayacağını düşünərək, bununla belə Allahın hökmünün daha yaxşı olduğunu etiqad edirsə, belə insana kafir hökmü vermək, İslamdan çıxarmaq olmaz. Bu insan, rüşvət xətrinə Allahın hökmündən başqa bir hökmlə hakimlik edənə bənzəyir. İslam ümmətinin yekdil rəyinə əsasən belə insan kafir sayılmır, o sadəcə olaraq böyük günah sahibidir”[7].

Bu düzgün rəy, alimlərin bir fikridir[8]. Ümumiyyətlə kiməsə kafir deməkdə ən xırda şübhə varsa  bu şübhə təkfirdən uzaqlaşmaq üçün yetərlidir.

Peyğəmbər (sallallahu aleyhi və səlləm), müsəlmanın eyibni gizlət­məyi və onun üçün üzr axtarmağı əmr edərək buyurmuş­dur: "Qardaşınız üçün üzr axtarın”[9]. Ona görə müsəlman digər müsəlmanların eyiblərini gizlətməyə, onları cəzalara və ölümə məhkum olunmaqdan qorumağa çalışmalıdır. Bütün bunlar, şəriət sahibinin məqsədlərindən sayılır. Kiminsə küfr et­di­yini ehtimal edərək onu təkfir etməyə can atmaq, Allah­dan qorx­mağın əlaməti deyildir.

Ən böyük Allah qorxusu, müsəlmanları təkfir etməkdən, na­muslarına toxunmaqdan, qanlarına əl batırmaqdan uzaq ol­maq­dır. Həmçinin demək lazımdır ki, insan əlində olan nemətə gö­rə Allaha şükür etməlidir. Bəzi insanlar hər hansı bir pis və­ziy­yətdə olanda: Nə üçün mən bu vəziyyətdəyəm? Nə üçün bu ölkədə olan müsəlmanlar belə vəziyyətdədir? – deyərək şikayətlənir, söyür və təhqir edir, olduğu vəziyyətin bu yolla də­yiş­mə­si­ni istəyir. Təbii ki, bu hərəkət açıq-aşkar səhvdir. Peyğəmbər (ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun!) buyur­muş­dur: "Allahın nemətlərinə naşükür qalmamanız üçün, özünüz­dən (vəziyyətcə) aşağı olana baxın, yuxarı olana baxmayın!”[10].