‘İməmus-Sunnə’
(Sünnənin İmamı) ləqəbli - Əhməd ibn Hənbəl- 1
ALİMLƏRİN
İMAM ƏHMƏD HAQQINDA SÖYLƏDİKLƏRİ
İbrahim
əl-Hərbi (rahiməhullah) buyurur:
-
Mənə elə gəlir ki, Allah Əbu Abdullahda öncəkilərin və
sonuncuların elmini cəm etmişdir!
İmam
əl- Muzəni (rahiməhullah) buyurur:
-
Bir gün İmam Şafii mənə dedi: "Mən Bağdadda elə bir cavan
oğlana rast gəldim ki, onun hər dediyi sözlərə insanlar "Bu
haqqdır” deyirdilər”.
Mən
imam Şafiidən soruşdum:
-
Həmin oğlan kim idi?
İmam
Şafii (rahiməhullah) buyurdu:
-
O, Əhməd ibn Hənbəl idi.
İbn
Əbu Hətim (rahiməhullah) buyurur:
-
Bir gün mən atamdan Əli ibnul-Mədini və Əhməd ibn Hənbəl
haqqında, onlardan hansının daha çox elmli olduğunu soruşdum.
O
dedi:
-
Onlar bir birilərinə yaxındır, lakin Əhməd daha zəkalı idi.
Əgər sən Əhmədə sevgi bəsləyən bir kimsəyə rast gəlsən,
bil ki o, Əhli-Sünnədir!
İmam
Şafii (rahiməhullah) buyurur:
-
Bağdaddan çıxarkən, orada tərk etdiklərim içində Əhməd ibn
Hənbəldən daha fəzilətli, daha elmli və daha fəqih biri yox
idi!
Əli
ibnul Mədini (rahiməhullah) buyurur:
-
Allah (subhənəhu və təalə) dini Rıddə*
günü ƏbuBəkr əs-Siddiqlə, Minhə**
günü
isə Əhməd ibn Hənbəllə izzətləndirdi! Fəqət bu xüsusda,
Əhməd ibn Hənbəl, Əbubəkr əs-Siddiqdən də əfzəl idi, çünki
Əbubəkrin ətrafında səhabələr var ikən, Əhməd ibn Hənbəl
bu fitnəyə tək olaraq məruz qaldı.
İmam
Əbu Davud əs-Sicistani (rahiməhullah) buyurur:
-
İki yüz məşhur alimlə qarşılaşdım. Onlar arasında Əhməd
ibn Hənbələ tay olan heç bir kəsi görmədim. O heç bir zaman
insanlar kimi dünya işlərindən bəhs etməzdi. Yalnız elmdən
söhbət düşərkən danışmağa başlayardı!
İmam
Əbu Zura (rahiməhullah) buyurur:
-
Elmin hər bir sahəsində Əhməd ibn Hənbəlin bənzərini
görmədim. Onun elmdə çatdığı dərəcəyə, başqa birisi
(digər bir alim) çata bilməmişdir.
Mənhə
ibn Yəhyə (rahiməhullah) buyurur:
-
Əhməd ibn Hənbəl bütün xeyirləri özündə cəm etmişdir. Mən
çox alimlə rastlaşdım, lakin elmdə onun kimi üstün olan birinə
rast gəlmədim!
Əhməd
ibn Səid ər-Razi (rahiməhullah) buyurur:
-
Saçları hələ qapqara ikən, Peyğəmbərin (sallAllahu aleyhi və
səlləm) hədislərini bu qədər çox əzbər bilən və fiqhi bu
qədər gözəl bilən Əhməd ibn Hənbəldən başqa heç kimi
görmədim!
Bir
gün imam Şafii ona demişdir:
-
Sən səhih xəbərləri bizdən daha yaxşı bilirsən. Əgər bir
səhih xəbər öyrənsən, onu mənə bildir ki, o xəbərin ardınca
gedim. Hətta, Kufə, Misir, Şam yaxud harada olursa olsun...
İmam
Muzəni (rahiməhullah) buyurur:
-
Dövrümüzdə ən qəribə və heyrətamiz üç şey vardır:
(Birincisi) Ərəb olmasına baxmayaraq, ərəbcə bir kəlimə belə
danışa bilməyən- Əbu Səvr, (İkincisi) ərəb olmasa da, ərəbcə
danışarkən bir kəlimədə belə xəta etməyən- Həsən Zəfərani
və (üçüncüsü) azyaşlı olmasına baxmayaraq, onun
söylədiklərini böyüklər təsdiq edən- Əhməd ibn
Hənbəl!
Muhəmməd
ibn Sabah (rahiməhullah) demişdir:
-
Əhməd ibn Hənbəldən və Suleymən ibn Avuddan daha ağıllı bir
kəs görmədim!
Əli
ibnul Mədini (rahiməhullah) buyurur:
-
Aramızda Əhməd ibn Hənbəldən daha çox hədis əzbərləyən
yoxdur. Onu 50 ildir ki, tanıyıram, hər gün də onun elmi
artır!
Qasim
İbnus-Səlləm (rahiməhullah) buyurur:
-
Hal-hazırda elm dörd nəfərdə cəm olmuşdur: Əhməd ibn Hənbəl,
Əli ibn Mədini, Yəhyə ibn Məin və Əbubəkr ibn Şeybə. Bunlar
içində isə ən elmli Əhməddir. Onun kimi Sünnəni daha gözəl
bilən heç kimi görmədim!
Yəhyə
ibn Məin (rahiməhullah) buyurur:
-
Vallahi, biz Əhmədin dözdüyü çətinliyə dözə bilməz, onun
yoluna tab gətirməzdik!
Abdurrahmən
ibn Mehdi (rahiməhullah) buyurur:
-
Sufyən əs-Səurinin hədislərini ən gözəl bilən Əhməddir.
Əhməd ibn Hənbələ hər dəfə baxarkən Sufyən əs-Səurini
xatırlayıram!
Əbu
Zuradan (rahiməhullah) "Gördüyün hədis alimləri içində ən
güclü hafizəyə malik olan kim idi?”- deyə soruşduqda, o bu
cür cavab vermişdir:
-
İmam Əhməd ibn Hənbəldir!
İmam
İshaq buyurur:
-
İraqda Əhməd ibn Hənbəl, Yəhyə ibn Məin və başqa
dostlarımızla əyləşirdik. Hər hansısa bir hədisi bir, iki,
yaxud üç şahid ilə müzakirə edirdik. Mən onlardan "Bu
hədislərin qayəsi, təfsiri və fiqhi nədir?”- deyə
soruşduqda, hər biri susardı, təkcə İmam Əhməd cavab verirdi.
Onun hədis və sünnət elmi, tabiinlərin fətvalarını bilməsi,
onlardan hökm çıxarması - onu həm hədisdə, həm də fiqh
elmində imam etmişdir.
İbrahim
əl-Hərbi (rahiməhullah) buyurur:
-
Üç nəfər gördüm ki, onların tayı-bərabəri yoxdur! Analar
onlar kimisini doğmaqdan acizdirlər. Mən Qasim ibn Səlləmi
gördüm. O, içinə ruh üfürülmüş bir şahiqa kimi yüksək
idi. Mən Bişr ibn Hərisi gördüm. O, da başdan ayağa kimi,
təpədən dırnağadək ağılla yoğrulmuş bir idi. Mən Əhməd
ibn Hənbəli gördüm. Allah o mübarək insanda, sanki öncəkilərin
və sonrakıların elmini toplamışdır.
Yəhyə
ibn Məin (rahiməhullah) buyurur:
-
Əhməd ibn Hənbəl ilə 50 il dostluq etdim, bir yerdə olduq.
Fəqət, bir dəfə də olsun, fərəhləndiyini görmədim, halbuki
xeyirdə onun bənzəri yox idi!
Əbu
Ubeydə Qasim ibn Səlləm (rahiməhullah) buyurur:
-
Əbu Yusufun yanında oldum, Muhəmməd ibn Həsən, Yəhyə ibn Səid
və Abdurrahmən ibn Mehdi ilə görüşdüm. Lakin heç birində
Əhməd ibn Hənbəldə olan heybəti tapmadım!
Bir
nəfər İmam Əhməd haqqında deyir:
-
İmam Əhmədlə bir zamanda yaşayanları gördüm, fəqət onun
kimi dindar, onun kimi nəfsinə hakim olan, fəqih, ədəbli və
tərbiyəli, gözəl əxlaqlı, təmiz və sabit qəlbli, gözəl
sözlü, göstəriş verməkdən uzaq bir kəsi görmədim!
Başqa
biri onun haqqında buyurur:
-
İmam Əhməd insanlar içində ən çox həyalı olanlardan idi.
Şərəfli, gözəl əxlaqlı, gözəl biçimli bir kəs idi. Sükut
etməyi çox sevərdi. Boş və faydasız şeylərdən üz çevirərdi.
Ondan, hədis müzakirəsi, saleh və zahid kəslərin sözlərindan
başqa heç bir söz eşidilməzdi. Bunu da təmkin, sükunət və
gözəl sözlər ilə edərdi. Onunla qarşılaşan kəsin üzü
gülərdi, ona sevinclə iltifat edərdi. Şeyxlərinə, alimlərə
qarşı çox təvazökar idi. Onlar da imam Əhmədi sevər, ona
hörmət və ehtiram göstərərdilər.
İmam
Mərvazi (rahiməhullah) rəvayət edir ki, bir həkim yanında bir
rahib ilə İmam Əhmədin yanına gəldi və yanındakı rahibi
göstərərək dedi:
-
Ey Əbu Abdullah! Səni görmək üçün mənimlə gəldi!
Rahib
imam Əhmədə dedi:
-
İllərdən bəridir səni görmək istəyirdim. Sənin varlığın
təkcə İslam üçün deyil, bütün bəşəriyyət üçün
xeyirlidir! Bizim aramızda səndən narazı olan yoxdur!
İmam
Mərvazi bu an deyir:
-
Ümid edirəm ki, ölkənin bütün şəhərlərində sənin üçün
dua edirlər!
Bir
gün İmam Əhməd öz dostu imam İshaqa deyir:
-
Mənimlə gəl, sənə tayı-bərabəri görülməmiş bir insanı
göstərim.
İmam
Əhməd dostu imam İshaqı İmam Şafinin yanına aparır. Bu
hadisəni xatırlayan imam İshaq buyurur:
-
Heç Şafii də, Əhməd ibn Hənbəl kimisini görməmişdir!
İmam
Nəsai (rahiməhullah) buyurur:
-
Əhməd ibn Hənbəl, hədis elmi, fiqh, zuhd və səbr xislətlərinin
hər birinə sahib idi!
İmam
Əbu Davud (rahiməhullah) buyurur:
-
Əhməd ibn Hənbəlin məclisləri Axirət məclisi idi. O
məclislərində dünyaya aid bir şey danışmazdı. Onun dünyadan
danışdığına heç bir zaman şahid olmadım!
İmam
Abdurrazzaq ibn Həmməm (rahiməhullah) buyurur:
-
Bizə böyük hafiz- əs-Sazkuni gəldi, Hədis ricalını çox gözəl
bilən - Yəhyə ibn Məin gəldi, lakin bunların hər birini özündə
cəm etmiş- Əhməd ibn Hənbəl bir daha gəlmədi.
İbnul
Cəuzi (rahiməhullah) buyurur:
-
İmam Əhməd Sünnəyə əməl edib, ondan möhkəm yapışmaqda
imamların öndəri idi.
Nuh
ibn Həbib (rahiməhullah) buyurur:
-Hicrətin
198-ci ilində, məsciddə Əhməd ibn Hənbəli görüb, ona salam
verdim. Camaat onun ətrafına toplaşmışdı və o, da uşaq
olmasına baxmayaraq artıq fətva verirdi.
Əbu
Asim (rahiməhullah) buyurur:
-
Bağdada gəldim və burada elm əhlindən kimin olduğunu soruşdum.
Təxminən, ona yaxın elm əhlinin adını sadaladılar. Mən həmin
sadalanan alimlər ilə görüşdüm. Onlar içində məni
heyrətləndirən bir uşaq oldu– Əhməd ibn Hənbəl. Uşaq
olmasına baxmayaraq ondan daha elmli birini görmədim!
İmam
Abdurrazzaq (rahiməhullah) buyurur:
-
Əgər bu uşaq (imam Əhməd) uzun ömür sürərsə, alimlərin
xəlifəsi olacaqdır!
Əbu
Zura İmam Əhmədin oğlu Salehə buyurur:
-
Ey Saleh, sənin atan bir milyon hədis əzbər bilirdi!
İmam
Mərvəzi (rahiməhullah) buyurur:
-
İmam Əhməd evində oturarkən də, Allah qorxusu ilə oturardı.
İmam
Abdurrazzaq (rahiməhullah) buyurur:
-
Mən Əhməd ibn Hənbəldən daha elmli və Allahdan daha çox
qorxan başqa birini görmədim!
Hər
bir kəslə zarafat etməyi sevən Yəzid ibn Hərun (rahiməhullah)
buyurur:
-
Mən bircə İmam Əhməd ilə zarafat etmədim. Hər dəfə gəlib
yanında əyləşər, fəqət ona olan ehtiramımdan dolayı bir dəfə
də olsun onunla zarafat etməzdim.
Suleymən
ibnul Əşar (rahiməhullah) buyurur:
-
İmam Əhmədə bənzər bir kəs görmədim. Bir dəfə də olsun
onun yanında dünya söhbətləri danışılmadı. Hətta İmam
Əhmədin yanında mal sahibləri zikr olunduqda, İmam Əhməd
buyurardı: "Bunlar nicat tapanlar deyildir, əsl nicat tapanlar
sabah (yəni, Axirətdə) nicat tapacaq kəslərdir.”
Həfs
ibn Riyad (rahiməhullah) buyurur:
-
Vallahi, Kufəyə bu uşağa (Əhməd ibn Hənbələ) bənzər olan
ikinci bir kəs daxil olmadı.
Bişr
ibnul Həris (rahiməhullah) buyurur:
-
İmam Əhməd elə bir yerdə dayandı ki, o yerdə peyğəmbərlər
dayanardı.
İmam
Huseyn (rahiməhullah) buyurur:
-
İmam Əhmədi pisləyənlər, ayaqları ilə dağı uçurmaq
istəyənlərdi. Hətta Xorasanda deyirdilər ki, İmam Əhməd bəşər
olsa da, bəşərə deyil, mələklərə oxşar biridir.
İmam
Şafii (rahiməhullah) buyurur:
-
O bizdən yox, biz ondan faydalandıq! O bizdən faydalanmağa
gələrkən, biz ondan faydalanırdıq.
Mərvəzi
(rahiməhullah) buyurur:
-
Müsəlmanlar Rumlularla müharibə zamanı hər gecə əllərini
qaldırıb deyərdilər: "Əhməd ibn Hənbəl üçün dua
edin!" Özləri müharibədə olsalar belə müharibədə
olmayan alim-Əhməd ibn Hənbəl üçün dua edərdilər.
İmam
Zəhəbi (rahiməhullah) buyurur:
-
İmam Əhmədin həyatda olması nəinki İslam ümməti üçün,
həmçinin bütün bəşəriyyət üçün də xeyirli idi.
Bəzi
insanlar İmam Əhməd haqqında demişdir:
-
Əgər imam Əhməd yəhudilərin içindən çıxmış olsaydı,
yəhudilər onu peyğəmbər sayardılar!
*-
Mürtədlik günü
**-
Mötəzilələrin Quranın məxluq olmasını iddia etməsi və xalqı
bunu qəbul etməyə təhrik etdikləri gün
(İmam
Əhməd haqqında bu və sonrakı risalələr üçün) istifadə
etdiyim bütün mənbələr:
-
əz-Zəhəbi, Siyər a’ləmun Nubələ, 11/177, 188, 195- 199, 211,
229, 241-242, 358
- İbnul Cəuzi, Mənəqibul İməm Əhməd,
səh. 380
- əz-Zəhəbi, əs-Siyər, 11/177-358
- İbn Kəsir,
əl-Bidəyə van-Nihəyə, 1/332; 10/325, 329, 340-358
- İbn
Həcər, Təhzibut-Təhzib, 1/66-68, 72, 76; 5/141
- əz-Zəhəbi,
Təzkiratul-Huffəz, 2/431-432, 656
- Şəzəratuz-Zəhəb,
2/96-98
- əl-Xudəri, Tarixut-Tasriil-İsləmi, səh. 260-261
-
əl-Xatib əl-Bəğdadi, Tarixu Bəğdad, 4/412-423
- Əbu Nueym,
Hilyətul Əuliyyə, 9/161, 233
- əl-Buxari, ət-Tarixul-Kəbir,
1/2-5
- İbn Həlikən, Vəfəyətul-Ayən, 1/47-49
- İbn Əbi
Yələ, Təbəqatul-Hənəbilə, 1/4-20
- İbnul Cəuzi, Mənaqibul
İməm Əhməd, səh. 69, 95, 123, 155, 168, 176, 182, 183, 192, 203,
214
- Muhəmməd Əbu Zəhra, Əhməd ibni Hənbəl, 1/357, 362,
383, 502-509
- Muhəmməd Əbu Zəhra, Usulul Fiqh, səh. 108,
299, 300
- İbnul Qeyyim, İləmiul əl-Muvakkiin, 1/28-33, 119,
125, 178, 181, 182, 344; 3/111; 4/205-206
- əl-Mədini, Həsəisul-
Musnəd, 1/21, 23
- İmam Suyuti, Tədribur-Ravi
- İbn
AbdilBərr, Cəmiul-Bəyənil İlm, 2/149
- İbn Teymiyyə,
Məcmuul-Fətava, 1/406
- İbn Quteybə, İxtiləf fil Ləfz, səh.
60
- əs-Subki, Təbəqatuş-Şəfiiyyə, 1/27-63, 118, 120, 205,
214
- İbn ən-Nədim, əl-Fihrist, səh. 285
- İbn Mənzur,
MuhtəsəruTarixi Diməşq, 3/240, 257
- əl-Mizzi, Təhzibul
Kəməl, 1/437, 470
- İbnul Cəzəri, əl-Məşədul Əhməd fi
Xatmi Musnəd İməm Əhməd, 1/28, 56
- AbdulAziz əl-Dihləvi,
Bustənul-Muhəddisin, səh. 68-70
- Munəccid, Mu’cəm, 1/11,
15, 20; 3/19
- İbnul Qeyyim, ət-Turukul-Hukmiyyə, səh. 13,
222, 227, 229
- AbdulQadir Bədran, əl-Mədxal ilə Məzhəbit
İməm Əhməd ibn Hənbəl, səh. 42-43, 133
- Əli Həsən
AbdulQadir, Nəzratun Ammə fi Tarixi fiqhil İsləmi, səh. 223,
287
- Muhəmməd ibn Həsən əl-Həcvi, əl-Fiqhus-Səmi fi
Tarixi Fiqhil- İsləmi, 2/25
- Buxari, Xalqu ərailil İblidi,
səh. 154, 199
- Əbi Davud, Məsailul İməm Əhməd ibni Hənbəl,
səh. 262
- AbdulVahid ibn AbdulAziz ət-Təmimi, İtiqatul İməmil
Munbəl Əbu Abdullah Əhməd ibn Hənbəl, 2/249, 293-296, 298,
300-303
- Beyhəqi, əl-Əsmə vaş-Şifət, səh. 304, 338-339
-
İmam Ğazəli, İhyə, səh. 103-104
- Əbu Yələ, əl-Mutəməd
əl Usuluddin, səh. 62, 84, 165, 188, 238
- Əbul Yusr,
Usuluddin, səh. 253
- İbn Teymiyyə, Məcmuətur-Rasail, 3/396
-
İbn Teymiyyə, əl-İkiil fil Mutəşəbih vat-Təvil, 13/295
-
İbn Teymiyyə, Muafəqatu Şəhihil Mənqut, 1/71
- Tarixul
İsləm, 1/58-131
___________________
Hazırladı:
əz-Zubeyr
Yüklə:
AhmedBinHenbel-1.pdf
ImamEhmed-1.jar
ImamEhmed-1.jad
Ardı burada...